De Universiteit Antwerpen werkt mee aan de mogelijke bouw van de Einstein Telescope op het drielandenpunt tussen België, Nederland en Duitsland. Het plan: ondergronds een gigantische infrastructuur bouwen om zwaartekrachtgolven te bestuderen.
Ooit al van zwaartekrachtgolven gehoord? Dat zijn golven in de kromming van de ruimtetijd. Vergelijk het met de rimpelingen op het water wanneer je een steen in een vijver gooit. De meest waarschijnlijke oorzaak van zulke zwaartekrachtgolven zijn samensmeltende neutronensterren.
Wanneer neutronensterren als tweeling voorkomen, draaien ze in een spiraal naar elkaar toe. Met aan het einde een enorme knal. Dat is dus de spreekwoordelijke steen in de vijver, die voor de zwaartekrachtgolven zorgt. Hetzelfde gebeurt trouwens ook soms met twee zwarte gaten, maar dan is de klap nóg krachtiger.
Omdat zwaartekrachtgolven zo krachtig zijn, kunnen we ze vanop een immense afstand detecteren. Dat gebeurde voor het eerst in 2015, of 99 jaar nadat Albert Einstein het bestaan van de golven voorspeld had in zijn relativiteitstheorie.
Die golven meten blijft wel ongelooflijk moeilijk. Dat komt omdat de afstandsmeting onbegrijpelijk klein is: zo’n één tienduizendste van een proton. Vandaag nemen we slechts om de paar dagen een zwaartekrachtgolf waar.
Maar ondertussen laten de belangrijkste astrofysici ter wereld er geen twijfel over bestaan: zwaartekrachtgolven zijn dé sleutel tot de geheimen van ons universum. We moeten dus op zoek naar nieuwe manieren om ze beter te observeren…
Telescopen die zwaartekrachtgolven meten, zijn anders dan die om sterren te observeren. Het zijn geen gigantische verrekijkers, maar ondergrondse installaties met heel precieze lasers. Dat ondergrondse is belangrijk: zo kunnen we natuurlijke en door de mens veroorzaakte trillingen onderdrukken.
Europa wil binnenkort een gigantische nieuwe telescoop bouwen: de Einstein Telescope. Een driehoekig tunnelcomplex van 30 kilometer lang, 270 meter onder de grond. Elk van de hoekpunten is een meetstation, uitgerust met haarscherpe lasers.
De Universiteit Antwerpen werkt mee aan een dossier om de Einstein Telescope te bouwen op het drielandenpunt tussen België, Nederland en Duitsland. Maar ook Sardinië is kandidaat om de telescoop te bouwen. Al doet de Nederlandse regering er alles aan om het project hier te houden: die wil zo’n 900 miljoen euro investeren.
Als alles goed gaat, start de bouw in 2026 en beginnen de observaties in 2032. En voorlopig ziet het er goed uit, want sinds 2021 maakt de Einstein Telescope deel uit van de roadmap van het European Strategy Forum on Research Infrastructures (ESFRI). Die goedkeuring erkent de waarde van het project en versterkt de Einstein Telescope op Europees niveau.
De Einstein Telescope zal dagelijks duizenden samensmeltingen van neutronensterren detecteren. Meer zelfs: behalve neutronensterren, kunnen we met de telescoop ook de fysica van zwarte gaten bestuderen. We kunnen straks veel verder en vroeger in ons heelal kijken, tot het moment vlak na de oerknal.
Maar voor het écht zover is, test de ETpathfinder alle technologieën. Dat prototype van de Einstein Telescope is nu al in opbouw in Maastricht. Mede-oprichter van dat project? UAntwerpen! Wij zijn verantwoordelijk voor – hou je vast – de constructie van mechanische systemen voor de vacuümtorens, de sensoren en actuatoren voor het seismische dempingssysteem, en de elektronica van de dataverwerkingssystemen.
Duik zelf in het academisch onderzoek
Je moet nog even wachten op de Einstein Telescope. Maar wil je toch al meer weten over ruimtereizen? Of meer bepaald wat er gebeurt in de breinen van astronauten? Ontdek hoe een verblijf in de ruimte je hersenen voor een langere tijd verandert.
Getriggered door dit onderzoek? UAntwerpen bepaalt de toekomst vanuit verschillende perspectieven. Doorzoek de opleidingen in deze interessedomeinen: